حضور مستقیم زنان:
درباره حضور مستقیم زنان نمونه های فراوانی وجود دارد كه این زنان علاوه بر فعالیت های مانند نگهبانی از انبار مهمات، امداد رسانی به رزمنده ها، حضور مسلحانه نیز داشته اند، از جمله این زنان ایثارگر و شهادت طلب، نوشین نجار بوده است كه درباره این حضور و فعالیت زنان می گوید"كوكتل مولوتوف درست می كردیم،گونی ها را پر از شن می كردیم و در نقاط حساس خرمشهر می چیدیم، شب ها روی پشت بام مسجد جامع با اسلحه یك به یك نگهبانی می دادیم و هر یك ساعت بار پستمان را عوض می كردیم )معصومی ، زنان جنگ ، ج 1،ص( 50 درهمان جریانات خرمشهر بود كه زنان ایثارگر و شهادت طلب این مرز و بوم ثابت كردند كه زمانی كه اسلام در خطر باشد ،مردانه می جنگند و كسی به گرد پایشان نمی رسد، شهناز حاجی شاهی نمونه ای از این زنان شهادت طلب شجاع است كه در خرمشهر مردانه می جنگید و وقتی رزمنده ها برای استراحت به عقب بر می گشتند به سرعت مشغول آماده كردن غذا می شد (همان ،ص 56 ) حضور این زنان شهادت طلب محدود به خرمشهرنبود ، بلكه در جبهه های غرب و مناطق مرزی نیز این زنان حضور فعال داشتند، خانم نواب صفوی، نوه نواب صفوی از جمله این زنان بود كه برای دیده بانی به طرف بهمن شیر می رفت و با اطلاعات مفیدی از دشمن بر می گشت ، گویند یك روز در حالی بر می گشت كه پیكر شهیدی را حمل می كرد وگویی از عملیات چریكی بر می گشت (حسینی ، مثنوی كربلا در كربلا ، ص 81 )
حضور غیر مستقیم زنان
از جمله خدمات این مرحله زنان می توان به ایثار فرزندان خود در راه حیثیت و اصلاح جامعه اشاره كرد. هنوز یادمان نرفته است چه بسیار مادران سلحشورری بودند كه با تربیت اولاد صالح و معرفی آنان به مراكز بسیج جهت اعزام به جبهه قوت قلب مسئولین جنگ را سبب می شدند ، امام قدس سره این صحنه را این گونه بیان می فرمایند…» خدا می داند در طول تاریخ مثل این مادرها ما نداشتیم، الا كم كه فرزندانش كشته بشوند و بعد بیاید و بگوید كه نه من افتخار می كنم. و.. عكس العمل این مادرهای جوان مرده ، را زنده نگه داشته وگرم نگه داشته، برای این كه اینها هستند كه به ما شجاعت می دهند« (امام خمینی، صحیفه نور ،ج 2 ،271)
جلوه دیگر ایثار این زنان، ایثار همسران محبوب خود بوده است كه بهترین واصلی ترین تعلق خویش كه همسر باشد را با تمام مشكلات و دلبستگی ها تشویق و ترغیب به حضور در میادین جنگ می نمودند تا آنجا كه امام قدس سره زبان به مدح آنان گشوده و می فرمایند »كجا ما از زنان ، آن قدرت و عظمت را دیده بودیم كه امروز داریم از مادران شهید می بینیم؟ كجا ما از زنان جوان آن فداكاری را دیده بودیم كه در دوران جنگ دیدیم ، آنان همسران محبوبشان را به میدان های جنگ می فرستادند و عفت و امانت آنها را حفظ می كردند تا آنها با خاطر آسوده در میدان ها باشند « (سخنرانی امام خمینی(ره) در تاریخ26/9/61) باز در حسن ختام این بخش به سخنی گهر بار و تمام كننده ازحضرت امام (ره) درباره حضور و جایگاه زنان ایثارگر در این برهه می پردازیم، امام درباره این حضور می فرمایند »زنان حق بیشترازمردان دارند، زنان مردان شجاع را دردامان خود بزرگ می كنند، اگر زنان شجاع و انسان ساز از ملت ها گرفته شوند ملت ها به شكست و انحطاط كشیده می شوند« ( امام خمینی،صحیفه نور ، ج 5 ، ص 153 )